रक्षाबंधन :
रक्षाबंधन हा भारतीय संस्कृतीतील एक पवित्र आणि प्रेमळ सण आहे, जो भावंडांमधील नात्याचा सन्मान करतो. प्रत्येक वर्षी श्रावण पौर्णिमेला हा सण संपूर्ण भारतात आणि जगभरात भारतीय समुदायात मोठ्या उत्साहाने साजरा केला जातो. हा सण केवळ राखी बांधण्यापुरता मर्यादित नसून, तो प्रेम, विश्वास आणि जबाबदारीचे प्रतीक आहे.
या दिवशी बहिण भावाच्या उजव्या हातावर राखी बांधते, त्याच्या सुख-समृद्धीची प्रार्थना करते आणि भाऊ तिला आजीवन संरक्षण देण्याचे वचन देतो. हा सण भारतीय कुटुंबसंस्थेतील घट्ट नात्यांचे प्रतीक असून, याचा ऐतिहासिक आणि सामाजिक महत्त्वदेखील मोठे आहे.
 |
| rakshabandhan-nibandh-in-marathi |
---
रक्षाबंधनाची पौराणिक कथा
रक्षाबंधनाची परंपरा अनेक शतकांपासून सुरू आहे. याचा उल्लेख महाभारत, वेद आणि इतर पौराणिक ग्रंथांमध्ये आढळतो.
१. महाभारतातील कृष्ण आणि द्रौपदी
महाभारतातील एका कथेनुसार, श्रीकृष्णाच्या बोटाला जखम झाली तेव्हा द्रौपदीने आपल्या साडीचा तुकडा फाडून त्याच्या हातावर बांधला. या प्रेमळ कृतीमुळे प्रभावित होऊन श्रीकृष्णाने वचन दिले – "जेव्हा तुला गरज असेल, तेव्हा मी तुझे रक्षण करीन." याच भावनेतून रक्षाबंधन सण साजरा केला जातो.
२. राणी कर्णावती आणि हुमायूँ
इतिहासात राणी कर्णावतीने मुघल सम्राट हुमायूँला राखी पाठवून मदतीची याचना केली. हुमायूँने राखीचा मान राखत तिला मदत केली. या घटनेमुळे राखी केवळ भाऊ-बहीण यांच्यातील नात्यापुरती मर्यादित न राहता, संरक्षणाचे आणि सन्मानाचे प्रतीक बनली.
३. राजा बळी आणि लक्ष्मी माता
भगवान विष्णूने आपल्या भक्त राजा बळीच्या घरी वास्तव्य केल्यावर लक्ष्मी मातेला विष्णूला परत आणायचे होते. तिने बळी राजाला राखी बांधली आणि भाऊ म्हणून मानले. भावनांच्या प्रभावामुळे बळी राजाने विष्णूंना परत जाण्याची संमती दिली.
---
रक्षाबंधन साजरा करण्याची परंपरा आणि विधी
१. रक्षाबंधनाची तयारी
काही दिवस आधीच राख्या, मिठाई, फुलं आणि भेटवस्तू खरेदी केली जाते.घरोघरी पुरणपोळी, श्रीखंड, लाडू आणि गोड पदार्थ बनवले जातात. नवीन कपडे घालून भावंडे सणाच्या तयारीत उत्साहाने सहभागी होतात.
२. रक्षाबंधनचा दिवस
सकाळी स्नान करून सर्व जण नवीन वस्त्रे परिधान करतात.
बहिण भावाला ओवाळून, राखी बांधते आणि गोडधोड भरवते.
भाऊ तिला भेटवस्तू देतो आणि तिच्या रक्षणाचे वचन देतो.
संपूर्ण कुटुंब एकत्र येऊन हा आनंदाचा सण साजरा करतो.
--
आधुनिक काळातील रक्षाबंधनाचे महत्त्व
१. सैनिक आणि रक्षाबंधन
भारताच्या विविध भागांतील महिला सीमेवरील सैनिकांना राखी पाठवतात, जे आपल्या देशाचे रक्षण करतात. यामुळे रक्षाबंधनाचा देशभक्तीशी संबंध जोडला जातो.
२. पर्यावरण रक्षणासाठी राखी
निसर्ग वाचवण्यासाठी झाडांना राखी बांधण्याची प्रथा सुरू झाली आहे. "वृक्षरक्षाबंधन" म्हणून ओळखली जाणारी ही संकल्पना पर्यावरण संरक्षणाचा संदेश देते.
३. समाजातील विविध स्तरांवरील रक्षाबंधन
शाळा-महाविद्यालयांमध्ये रक्षाबंधनाचा उत्सव मोठ्या प्रमाणावर साजरा केला जातो.
समाजसेवक, डॉक्टर, पोलिस आणि इतर अत्यावश्यक सेवा देणाऱ्या व्यक्तींना राखी बांधून त्यांचे योगदान सन्मानित केले जाते.
---
रक्षाबंधन सणाचे सामाजिक महत्त्व
रक्षाबंधन भाऊ-बहीण यांच्यातील प्रेम, विश्वास आणि बांधिलकीचे प्रतीक आहे. हा सण जात, धर्म, भाषा किंवा भौगोलिक सीमा ओलांडून बंधुत्वाचा संदेश देतो. रक्षाबंधन हा केवळ भावाने बहिणीचे रक्षण करावे, एवढाच संदेश देत नाही, तर स्त्रियांबद्दल सन्मानाची भावना ठेवावी, हा संदेशदेखील देतो.
रक्षाबंधन हा स्नेह, विश्वास आणि संरक्षणाचा सण आहे. बदलत्या काळानुसार सणाच्या परंपरांमध्ये बदल झाले असले तरी त्याचा मुख्य उद्देश आणि भावना अद्याप टिकून आहेत.
0 Comments